Bakalavriat. 5 kurs talabalar uchun

Takayasu sindromi degan nom ostida braxiotsefal arteriyalarni toraytiradigan yoki tutilib qolishini keltirib chiqaradigan va bosh miya hamda qo’llar ishemiyasiga olib keladigan har xil etiologiyali kasalliklar guruhi birlashtiriladi.

Braxiotsefal arteriyalar tutilib qolishni keltirib chiqaradigan etiologik omillar bir necha guruxlarga bo’linishi mumkin:

1. Arteriyalarning obliteratsiya qiladigan kasalliklari:

– ateroskleroz;

– nospetsifik aorto-arteriit;

– obliteratsiyalovchi trombangit;

– chakka arteriiti.

2. Aorta ravog’i anevrizmalari braxiotsefal arteriyalarning ikkilamchi torayishi bilan:

– aterosklerotik;

– zaxmli;

– qatlamlanadigan anevrizmalar.

3. Aorta ravog’i tarmoqlarining rivojlanish nuqsonlari:

– arteriyalarning patologik egri-bugriligi, og’izning surilish nuqsonlari;

– arteriyalarning patologik egri-bugriligi, qovuzloqlar hosil qilish va angulyatsiyasi;

– aorta ravog’i tarmoklari nuqsonlari.

4. Arteriyalar kompressiyasining ekstravazal omillari. Ateroskleroz ishemik sindromning eng ko’p sababchisi hisoblanadi, bemorlarning taxminan 2/3 qismida aterosklerotik kelib chiqadigan braxiotsefal arteriyalarning zararlanishi bo’ladi. Erkaklar ayollarga nisbatan 4 baravar ko’proq zararlanadi. Aterosklerozning muhim xususiyati shundaki, bosh miyaning kalla suyagidan tashqaridagi arteriyalarining zararlanishi intrakranial arteriyalarga qaraganda 5 marta ko’proq uchraydi.

Klinikasi. Bu kasallikning klinik belgilari muayyan arteriyadagi okklyuziyaning joylashuviga va xarakteriga, izdan chiqqan magistral qon oqimining kompensatsiyasi bosqichiga bog’liq. Kasallikning patologik jarayonning topikasini va xarakterini aks ettiradigan klinik formalari (simptomlari) davolash usulini tanlashga imkon beradigan diagnozning zamonaviy turi xisoblanadi.

1. O’mrov osti sindromi – asosiy tarmoqlari chiqqandan keyin o’mrov osti arteriyasining eng distal qismidagi okklyuziya.
2. Umurtqa sindromi – umurtqa arteriyasining ekstravazal bo’limida qon oqimining buzilishi va shu sababli miya tomirlarida etishmovchilik paydo bo’lishidir.
3. O’mrov osti-umurtqa sindromi. O’mrov osti arteriyasi bloki shunday joylashadiki, qon oqimidan o’mrov osti arteriyasi ham, umurtqa arteriyasi ham ajralib qoladi.
4. Uyqu arteriyalari sindromi – shu tomirlar proksimal bo’limlarida qon oqimining buzilishidir.
5. Nomsiz arteriya sindromi – nomsiz arteriyada qon aylanishining buzilishi.
6. Qo’shma formalari – aorta ravog’i tarmoqlarining ko’p sonli zararlanishlari bir-biri bilan turlicha qo’shilib kelib, 17-18% xollarda uchraydi (I.A. Belichenko, 1970).

Takayasu sindromi bo’lgan bemorlarda o’tkaziladigan diagnostik tadbirlar yig’indisini shartli ravishda uchta bosqichga bo’lish mumkin:

• Umumiy klinik tekshirishlar bosqichi: so’rab-surishtirish va kasallikning anamnezini yig’ish, bemorni ko’zdan kechirish, aorta ravog’i tarmoqlarining holatini, shuningdek yuza joylashgan magistral arteriyalarni palpator va auskultativ aniqlash. Arterial bosim ikkala qo’l va ikkala oyoqda aniqlanadi.
• Tekshirishning ixtisoslashgan statsionar bosqichi:

– laboratoriya tekshirish usullari;

– funktsional tekshirish usullari;

– nefrologik tekshirish;

– oftalmologik tekshirish;

– otonevrologik tekshirish;

– rentgen kontrast tekshirish (aortografiya yoki selektiv angiografiya).

• Tekshirishning intraoperatsion bosqichi: aorta ravog’i braxiotsefal tarmoqlar taftishi, elektromagnit floumetriya, intraoperatsion angiografiya.

Operatsiyaga ko’rsatmalar:

1. Nomsiz arteriyaning umurtqa, o’mrov osti-umurtqa karotid sindromida kompensatsiya va subkompensatsiya bosqichida ateroskleroz va arteriit zaminida segmentar okklyuziyasi.
2. Ekstravazal zararlanishlar, patologik egri-bugrilik va nuqsonlarning hamma klinik formalarida kompensatsiya va subkompensatsiya bosqichida.
3. Og’riq sindromi bo’lgan aniq, yuzaga chiqqan qo’l ishemiyasida va trofik buzilishlari bo’lgan o’mrov osti sindromida.
4. Qo’shma (kombinatsiya qilingan) formalarida, kompensatsiyalangan va subkompensatsiyalangan bosqichlarida bosh magistral arteriyalaridan birida qon oqimini yaxshilash uchun.

Operatsiya qilishga monelik qiladigan hollar:

1. Kasallikning angiospastik formalari.
2. Kompensatsiyalangan bosqichdagi o’mrov osti sindromi qo’l

ishemiyasining aniq yuzaga chiqqan belgilari bo’lmaganda.

3. Kasallikning dekompensatsiyalangan bosqichlari.
4. Inkurabel holat.