Mundarija

O’tkir pankreatit

Surunkali pankreatit

Me’da osti bezi kistalari

Oshqozon osti bezi kasalliklari

 Me’da osti bezi (g. pancreas) hazm qilish yo’lining eng muhim bezlaridan biri bo’lib, juda katta fizilogik vazifani bajaradi. Ichki va tashqi sekret ishlab chiqarish funktsiyasini bir vaqtning o’zida bajaradigan bu aralash bez, nafaqat hazm qilish jarayonida, balki metabolizmning boshqa ko’pgina tomonlariga ham jiddiy ta’sir ko’rsatadi.

Uning anatomik joylashuvi, jigar, me’da, taloq, arteriya va qopqa vena sistemasining yirik arteriyalari quyosh chigalining postganglionar tarmoqlari bilan chambarchas aloqasi, unda operatsiya o’tkazishni birmuncha qiyinlashtiradi va jarrohlardan bu xayotiy muhim a’zoga yondoshish yo’llarini puxta o’rganish va operatsiyaning tejamkor, kam invaziv va samarador usullarini izlab topishni talab etadi.

Anatomik-fiziologik ma’lumotlar

Me’da osti bezi qorin pardasi ortidagi bo’shliqda I-II bel umurtqalari sathida joylashgan bo’lib, umurtqa pog’onasini ko’ndalang yo’nalishda kesib o’tadi, shu tufayli boshchasi va tanasining boshlanishi o’rta chiziqdan o’ng tomonda, tana va dum qismining ko’proq qismi esa, chap tomonda bo’ladi. Bez o’lchamlari odatda ≈ 16,0×4,0x2,5 sm bo’lib, uning vazni taxminan 60-70 g
atrofida bo’ladi.

 Me’da osti bezining boshchasi taqasimon shakldagi o’n ikki barmoqli ichakning orasiga kirib, dum qismi esa taloq darvozasigacha etib boradi. Me’da osti bezi uning oldingi-yuqori sathi bo’ylab o’tadigan, katta charvi xaltasining orqa devoridagi (bursa omentalis) qon tomirlar, nervlar va parietal qorin pardasi varag’i bilan qoplangan.

 Arterial va venoz qon-tomir sistemasi. Me’da osti bezi truncus coeliacus tarmoqlaridan, boshchasi – a. pancreaticoduodenalis dan, tana va dum qismi a.lienalis dan oziqlanadi, bu arteriya me’da osti bezining yuqori chekkasi bo’ylab o’tib, aksariyat hollarda uning parenximasiga kiradi va o’z yo’lida qator tarmoqlar (aa. pancreaticus breves) beradi. Bir nomdagi venalar qopqa vena sistemasiga qon olib boradi.

Innervatsiyasi. Meda osti bezi quyosh chigalining ham simpatik, ham parasimpatik tolalaridan innervatsiya qilinadi.

 Bezning butun tanasi orqali asosiy yo’l (ductus Wirsungi) o’tib, u bezning ko’p sonli bo’lakchalaridan sekret yig’adi va ko’pincha umumiy o’t yo’lining distal qismi bilan birga, o’n ikki barmoqli ichakning katta so’rg’ichiga (papilla Fateri) quyiladi. Asosiy yo’ldan tashqari, 75-80% hollarda qo’shimcha Santorini yo’li (ductus Santorini) uchraydi. Bu yo’l ba’zan asosiy yo’l bilan qo’shiladi, ba’zan esa bez boshchasidan kesib o’tib o’n ikki barmoqli ichakka mustaqil, qo’shimcha so’rg’ich holida ochiladi. Virsung yo’lining umumiy o’t yo’li bilan qo’shilishining bir necha turlari bor: alohida holda ochilish yoki to’liq bo’lmagan Fater so’rg’ichidan markazroq joyda, ikkita yo’lning qo’shilishi turida ochilish shular qatoriga kiradi. Ko’rsatib o’tilgan anatomik xususiyatlar, me’da osti bezi yo’liga o’t suyuqligi reflyuksi yoki o’t yo’llariga pankreatik shira tushishi mumkinligini ko’rsatadi.

Me’da osti bezi to’qimasi tashqi va ichki sohalari bo’lgan epitelial xujayralardan tashkil topgan. Keyingisi sekret ishlab chiqaradigan va hazm qilish jarayonida ishtirok etadigan granulalardan iborat. Bezsimon to’qima orasida ichki sekretor faoliyatni bajaradigan, kapsulaga o’ralgan Langergans orolchalari joylashadi. Orolchalar ko’p sonli qon tomirlar va quyosh chigali sistemasidagi simpatik nerv tarmoqlari bilan o’ralgan. Langergans orolchalarining soni 2 000 000 gacha etadi (1 g bezga 5 000 dan 25 000 gacha).

 Me’da osti bezining tashqi sekretsiyasi faoliyatida, 24 soat mobaynida 1200-2200 ml pankreatik shira ishlab chiqariladi, u ishqoriy reaktsiyaga (pH 8,5-8,8) ega bo’lib, uning solishtirma og’irligi 1015 ga teng keladi. Me’da osti bezida quyidagi fermentlar ishlab chiqariladi: oqsillarni parchalaydigan proteazalar (tripsinogen, peptidaza, kollagenaza, ribodezoksiribonukleaza) va 2 turdagi (alfa, betta) aktiv amilaza. Ular uglevodlar va yog’larni yog’ kislotalari va glitseringacha parchalaydi. Lipaza ta’sirini o’t suyuqligi kuchaytiradi.

Odatda tripsinogen bez yo’llarida aktivmas holda bo’ladi, biroq o’n ikki barmoqli ichakka tushgach enterokinaza ta’siri ostida aktivlanadi, ya’ni tripsinogen tripsinga aylanadi. Tripsin, oqsil me’da shirasi ta’siriga uchragandan keyin (xlorid kislota va pepsin), oqsillarni polipeptidlar va aminokislotalargacha parchalaydi.

Sekretsiya neyrogumoral yo’l bilan: parasimpatik nervlar, ovqat luqmasi bilan uchrashgach esa, o’n ikki barmoqli ichak shilliq qavatidan ajralib chiqadigan sekretin gormoni orqali idora qilinadi.

Me’da osti bezining ichki sekretor faoliyati Langergans orolchalari ishlab chiqaradigan gormonlar hisobiga ro’yobga chiqadi. Bunda gipoglikemik gormon – insulin ishlab chiqaradigan B-xujayralar katta ahamiyatga ega bo’ladi (insulin etishmasligi qandli diabet rivojlanishiga olib keladi). Bundan tashqari, me’da osti bezi yana 2 turdagi gormon ishlab chiqaradi: jigarda yog’ almashinuviga ta’sir qiladigan – lipokain va o’n ikki barmoqli ichakda aktivlanadigan, gipotonik ta’siri bo’lgan – kallikrein (padutin).

O’tkir pankreatit (pancreatitis acuta)

O’tkir pankreatit – me’da osti bezi to’qimalarining o’z fermentlari ta’siri ostida autolizi oqibatida yuzaga keladigan o’tkir degenerativ-yallig’lanish jarayonidir. Bu kasallik jarrohlik kasalliklari orasida ≈6,5% ni tashkil etib, qorin bo’shlig’i a’zolarining boshqa kasalliklari orasida o’tkir appenditsit va o’tkir xoletsistitdan so’ng, uchinchi o’rinni egallaydi. Kasallikni diagnostika qilish qiyinligi, og’ir kechishi va o’lim darajasining yuqoriligi jihatidan 8-10% ni, og’ir turlarida esa 50% ni tashkil etib, jarrohlar diqqat-e’tiborini o’ziga tortib keladi. O’tkir pankreatit asosan 30-60 yoshlarda ko’proq kuzatiladi. Ayollar orasida ushbu kasallik, erkaklarga nisbatan 3-3,5 barobar ko’proq uchraydi. 

Etiologiyasi va patogenezi

O’tkir pankreatitning rivojlanish sabablari turli-tuman bo’lib, polietiologik kasallik hisoblanadi. Bu kasallikning etiologik omillari ko’pligiga qaramay, ularning barchasi zamirida bezning bir strukturali birligining buzilishi, fermentlarning aktivlashishi hisobiga atsinoz xujayralar autoliziga (emirilishi) borib taqaladi.

Bezda fermentlarning aktivlashishiga olib keluvchi sabablar bo’lib quyidagilar hisoblanadi:

  1. atsinoz xujayralarning shikastlanishi;
  2. pankreatik shira gipersekretsiyasi;
  3. pankreatik shirani o’n ikki barmoqli ichakka tushishining qiyinlashishi va uning yo’llarida o’tkir gipertenziya holatining rivojlanishi.

Atsinoz xujayralarning shikastlanishiga quyidagi sabablar olib kelishi mumkin:

  1. Qorin bo’shlig’i a’zolari va xususan me’da osti bezi jarohatlari;
  2. Me’da osti bezida o’tkazilgan jarrohlik amaliyotlari;
  3. Me’da osti bezi to’qimasida qon aylanishining buzilishi (tromboz, emboliya, qon tomirlar bog’lanishi va b.);
  4. Ekzogen intoksikatsiya;
  5. Allergik reaktsiya;
  6. Alimentar buzilishlar.

Me’da osti bezi gipersekretsiyasiga spirtli ichimliklarni (alkogol) me’yorsiz ichish va me’yordan ortiq yog’li ovqatlar iste’mol qilish kiradi. Me’da osti bezi shirasining o’z yo’li bo’yicha oqishini qiyinlashishiga sabab bo’luvchi omillarga me’da osti bezi yo’lining chiqish qismida joylashgan patologik jarayonlar: Oddi sfinkteriga o’t toshining tiqilib qolishi, kata duodenal so’rg’ich strikturasi yoki stenozi, o’n ikki barmoqli ichak shilliq qavatining shu sohada shishishi kiradi.

Patogenezi. O’tkir pankreatit rivojlanishida me’da osti bezi ishlanishining neyrogen yoki gumoral rag’batlantirilishi asosiy omil hisoblanadi (ko’p ovqat eyish, spirtli ichimliklar ichish, sekretin bilan diagnostik rag’batlantirish).

O’tkir pankreatitli bemorlarning taxminan 2/3 qismi xolelitiaz bilan bog’liq bo’ladi. Biroq patogenetik mexanizmi unchalik aniq emas, o’t pufagi va me’da osti bezi limfatik kollektorlar bilan aloqasi muhim rol o’ynasa kerak.

Normada me’da osti bezi fermentlari, avvalo proteazalarning aktivlanishi, odatda o’n ikki barmoqli ichak bo’shlig’ida sodir bo’ladi. O’tkir autolitik pankreatitda esa bu fermentlarning aktivlashishi bezning o’zida namoyon bo’ladi. Biroq, o’tkir pankreatitda bez to’qimasining o’z-o’zini hazm qilishi uchun fermentlarning qaysi biri ko’proq zarurligi, hanuzgacha to’liq aniqlanmagan. Tripsin proenzimlar, ximotripsin, elastaza, kollagenaza va fosfolipaza me’da osti bezining ko’p qismi aktivatori hisoblanadi. Fosfolipaza, fosfolipidlar va xujayra  embranalaridan kuchli tsitotoksik ta’sirga ega bo’lgan lizoletsitin va lizokefalinni ozod qiladi. Aktiv proteazalar kininogenlarga ta’sir qilib polipeptidlar va kininlar ajratadi. Kininlar og’riqqa va kuchli vazodilatatsiyaga sabab bo’lib, bu og’ir gipovolemik karaxtlikka olib keladi.

Aktiv lipazalar xujayra yog’larini glitserin va yog’ kislotalarga parchalab, to’qimalarda og’ir distrofik o’zgarishlar avj olishiga olib keladi, bez to’qimasining o’zida bezni o’rab turgan kletchatkada, ingichka va yo’g’on ichak tutqichida, katta va kichik charvida va boshqa a’zolarda yog’li nekrozlar (steatonekrozlar) hosil bo’lishiga imkon beradi. Tripsin va kininlar shuningdek kapillyarlar o’tkazuvchanligini keskin oshiradi, staz, kapillyarlar bo’ylab perfuziyani to’xtatadigan «mikrotsirkulyator blok», ishemiya, gipoksiya, atsidoz, gemokoagulyatsiya buzilishini keltirib chiqaradi.

Mahalliy jarayon butun a’zolarga tez ta’sir ko’rsatadi. Limfa va qonga ko’p miqdorda toksogen polipeptidlar, lipidlar va ferment autolizining boshqa mahsulotlari, pankreatik fermentlar, biogen aminlar tushib, toksemiya rivojlanishiga olib keladi, bu qonning plazma va trombin sistemalaridagi o’zgarishlar, markaziy va periferik gemodinamikaning buzilishi, parenximatoz
a’zolardagi funktsional etishmovchilik va toksik asoratlar bilan birga kechadi.

Binobarin, o’tkir pankreatit patogenezida o’zaro bog’langan patobio-kimyoviy va morfofunktsional 4 ta jarayon:

  1. lipoliz,
  2. proteoliz,
  3. qon va limfadagi mikrotsirkulyatsiya buzilishlari ifodalangan demarkatsion yallig’lanish,
  4. pankretogen toksemiya asosiy ahamiyatga ega.

Patologik anatomiyasi

Morfologik o’zgarishlarning turli-tuman bo’lishiga qaramay, pankreatitning uchta formasi farq qilinadi: me’da osti bezining o’tkir shishishi, o’tkir gemorragik pankreatit, o’tkir yiringli pankreatit. Me’da osti bezining o’tkir shishishini ba’zan kataral pankreatit deb ataladi. Makroskopik tekshirilganda bez hajmi kattalashgan, shishgan bo’ladi. Shish qorin pardasi orqasidagi kletchatkaga va ko’ndalang chambar ichak tutqichiga tarqalishi mumkin. Qorin bo’shlig’ida va charvi xaltasida, aksariyat hollarda, seroz-gemorragik suyuqlik bo’ladi. Gistologik tekshirganda oraliq, to’qima shishi, unchalik katta bo’lmagan qon quyilish sohalari va bez to’qimasida o’rtacha ifodalangan degenerativ o’zgarishlar topiladi.

O’tkir gemorragik pankreatit

Bunda me’da osti bezining makroskopik ko’rinishi: hajmi kattalashgan, qirmizi-qora rangli, ilvillagan, osonlikcha parchalanadigan bo’ladi. Parapankreatik va qorin pardasi orqasidagi bo’shliqlarning gemorragik imbibitsiyasi amalda doimiy kuzatiladi. Gistologik tekshirganda – ko’p sonli distrofiya, nekrobioz va nekroz o’choqlari zamirida, bezning o’zgarmagan parenximasi sohalari aniqlanadi. Gemorragik pankreatit uchun – gemorragik ekssudatning kletchatka bo’ylab ko’p tarqalganligi va qorin pardasi orqasidagi kletchatkada astsitik fermentativ flegmonaning paydo bo’lishi xos bo’ladi.

O’tkir yiringli pankreatit bakterial flora qo’shilganda rivojlanadi. Bez to’qimasining yiringli parchalanish o’choqlari ko’rinib turadi. Mikroskopik tekshirishda flegmonali yallig’lanish yoki kattaligi har xil ko’p sonli abstsesslar xarakteridagi yiringli infiltratsiya topiladi, qorin bo’shlig’ida yiringli- gemorragik yoki seroz-yiringli ekssudat bo’ladi.

O’tkir pankreatit tasnifi

O’tkir pankreatit quyidagi turlari farq qilinadi:

  1. me’da osti bezining o’tkir shishishi;
  2. steril pankreonekroz (yog’li yoki gemorragik);
  3. yiringli pankreonekroz.

Bunday turlarga bo’lish ma’lum darajada shartli hisoblanadi. Bitta bemorning o’zini morfologik tekshirishda, aksariyat unda patologik turlarining birga uchrashini, shuningdek o’tadigan formalarini kuzatish mumkin. Me’da osti bezining o’tkir shishishi birmuncha ko’proq kuzatiladi (bemorlarning 77-78 foizida). Steril va yiringli pankreonekroz bemorlarning taxminan 10-12 foizida qayd qilinadi.

Xozirgi kunda o’tkir pankreatitni eng qulay tasnif V.I. Filin tomonidan taklif qilingan. Bu tasnifga ko’ra o’tkir pankreatit klinik kechimida 4 davr ajratiladi.

O’tkir pankreatitni eng qulay tasnif V.I. Filin tomonidan

Fermentativ davr kasallikning birinchi 5 kuniga to’g’ri keladi. Reaktiv davr (kasallikning 6-14 kunlar) faqat destruktiv pankreatit rivojlangan bemorlarda kuzatiladi. Kasallikning 3 haftasidan sekvestratsiya davri boshlanadi. 20-24 kundan so’ng bemorlarda kasallikning yakunlanish davri boshlanadi.

Me’da osti bezidagi o’choqlar o’lchamlariga nisbatan A.D. Tolstoy (1999) o’tkir penkreatitni 5 turga bo’ladi:

  1. o’tkir shishli pankreatit (atsinar xujayralar nekrozi);
  2. kichik o’choqli pankreonekroz (o’choqlar o’lchamlari 5 mm gacha);
  3. o’rta o’choqli pankreonekroz (o’choqlar o’lchamlari 5 mm dan 10 mm gacha);
  4. katta o’choqli pankreonekroz (o’choqlar o’lchamlari 10 mm dan ko’p);
  5. total-subtotal pankreonekroz (oshqozon osti bezi total-subtotal shikastlanishi).

Klinikasi

Kasallik aksariyat to’sh osti sohasida va chap qovurg’alar ostida og’irlik sezgisi va biroz og’riq, kekirish, qorinning o’rta darajada dam bo’lishi ko’rinishidagi dispeptik buzilishlar bilan xarakterlanadigan qisqa prodromal davrdan (60-70%) keyin boshlanadi.

Og’riq o’tkir pankreatitning asosiy va doimiy simptom hisoblanadi. Og’riq to’satdan paydo bo’ladi. O’z xarakteriga ko’ra og’riq juda kuchli, simillagan, doimiy, kamroq vaqt mobaynida tutadi. Og’riq shu qadar kuchli bo’ladiki, bemorlar ba’zan hushdan ketadi. Og’riq o’ng va chap qovurg’alar ostida joylashishi mumkin, ko’pincha esa belbog’simon bo’lishi kuzatiladi va elkalar ustiga, to’sh suyagi orqasiga o’tadi, buni yanglishib ba’zan miokard infarkti deb hisoblaydilar. 85% hollarda bemor qayt qiladi (og’ir hollarda qusuq tarkibiga qon aralashgan bo’ladi). Bemor qorni tobora shishib boradi, ich kelmasligi hamda el chiqmasligi (qabziyat) kuzatiladi.

Bemor tanasining vaziyati – ko’pincha majburiy holatda, bemorlarning ko’pchiligi yarim egilgan holatda bo’ladilar. Xastalikning boshlanishida, bemorning tana harorati normal yoki subnormal bo’ladi. Tananing yuqori harorati va isitma rivojlanib borayotgan yallig’lanish asoratlari uchun xos.

Teri va shilliq pardalarning ranggi oqargan, tsianotik tusda bo’lib, og’ir intoksikatsiya jarayonidan dalolat beradi. Aksariyat hollarda sariqlik kuzatilib, o’tning normal oqishining buzilishi va jigardagi og’ir toksik holatdan dalolat beradi.

Bemorning tili quruq, kulrang qarash bilan qoplangan. Qorin bir tekis ko’tarilgan, mushak himoyasi kuchsiz, qorinning yon bo’limlarida va kindik atorofida tsianoz – Grey-Tyorner simptomi va Kullen simptomi qayd qilinadi.

O’tkir pankreatit uchun epigastral sohada va chap qovurg’alar ostida og’riq bo’lishi ob’ektiv simptom hisoblanadi, u ko’pincha oldingi qorin devori mushaklarining taranglashmasligi bilan o’tadi. Voskresenskiy simptomi (epigastral sohada qorin aortasi pulsatsiyasining yo’qolishi) bemorlarning uchdan bir qismida, Meyo-Robson simptomi (chap qovurg’a-umurtqa bo’rchagida og’riq) esa, ularning yarmidan ko’prog’ida aniqlanadi. Shyotkin- Blyumberg simptomi ko’pincha kuchsiz musbat, ichak peristaltikasi shovqinlarining susayishi kuzatiladi. Perkussiyada qorin bo’shlig’ida ozod suyuqlik aniqlanishi ehtimoli bor.

Kasallik boshlanishida bradikardiya bo’lib, tez orada taxikardiya bilan almashinadi. Kasallikning og’ir formalari uchun tez pulsning ipsimon xususiyatga ega bo’lishi xos bo’ladi. Arterial qon bosimini ko’pchilik bemorlarda pasaygani kuzatiladi.

Parenximatoz a’zolarda distrofik o’zgarishlar rivojlanadi, ularning funktsional holati buziladi. Bu o’zgarishlarni asosan giperenzimemiya, mikrotsirkulyator buzilishlar va intoksikatsiya tashkil etadi. Buyrak faoliyatida ayniqsa qattiq buzilishlar kuzatiladi. Bemorlarning 10-20% da diurezning oliguriyadan anuriyagacha o’zgarishi, o’tkir buyrak etishmovchiligi rivojlanishi bilan namoyon bo’ladi.

Laboratoriya tekshiruvlarida o’tkir pankreatitda proteolitik fermentlar ko’rsatkichining oshishi (amilaza, tripsin, lipaza, transaminaza) xarakterli hisoblanadi. Qonda va siydikda diastazaning miqdori hamisha ham oshavermaydi. Amilaza miqdorining birdaniga oshishi (512-1024 TB dan ortiq) o’tkir pankreatitdan dalolat beradi, biroq amilaza darajasining normalligi bu kasallikni istisno qilmaydi. Bez katta o’zgarishlarga uchraganda qonda va siydikda diastaza miqdori sezilarli o’zgarmaydi, ba’zan pasayadi. Tripsinning miqdori ancha oshishi ham o’tkir pankreatit uchun patognomonik belgidir.
Chunki, bu kasallikda tripsin va uning ingibitorlari miqdori juda erta oshadi, lipaza kontsentratsiyasining oshishi birmuncha kech muddatlarda (kasallik boshlanishining 3-4-sutkalarida) sodir bo’ladi.

Giperglikemiya va glyukozuriya patologik jarayonga bezning orolsimon apparatining tortilishi to’g’risida dalolat beradi. Gipokaltsiemiya o’tkir pankreatitning destruktiv formalari uchun patognomonik holat bo’ladi. U odatda kasallikning 4 va 10-kunlari orasida, ya’ni yog’ nekrozlari eng rivojlangan davrda paydo bo’ladi. Kaltsiyning 4 mekv/l dan pasayib ketishi prognoz
jihatidan yomon belgi hisoblanadi.

Siydikda, me’da osti bezi fermentlari miqdori oshishidan tashqari, oqsil, eritrotsitlar, tsilindrlar paydo bo’ladi. Og’ir hollarda buyrakning toksik- infektsion zararlanishi o’tkir buyrak etishmovchiligiga olib keladi, bu oliguriya yoki anuriya, qonda azotli shlaklar yig’ilishi yuzaga chiqadi.

Me’da osti bezi to’qimasi fermentlarini tekshirish muayyan diagnostik ahamiyatga ega. Kasallikning xamma formalarida bu fermentlarning aktivlik darajasi nisbatan yuqori bo’lishi aniqlangan. Sog’lom odamlar qonida elastaza va transaminaza aktivligi aniqlanmaydi. O’tkir pankreatitli bemorlarda qonda elastaza aktivligi minutiga 4,3 dan 5 l mkmol/min atrofida bo’ladi. Transaminaza aktivligi 2,29 dan 4,29 mkmol/min gacha o’zgarib turadi.

O’tkir pankreatitning asosiy asoratlari: erta asoratlari – shok va o’tkir yurak etishmovchiligi, peritonit; bir muncha kechki asoratlari – me’da osti bezi abstsessi, qorin pardasi orqasidagi kletchatka flegmonasi, diafragma osti, ichaklararo, charvi xaltasi, arroziv qon ketishlar, nekrozga uchragan to’qima ko’chishi, o’tkir buyrak etishmovchiligi. Keyinchalik esa, me’da osti bezining soxta kistalari va oqmalari, ichak oqmalari, qandli diabet kabilar paydo bo’lishi ehtimoli bo’ladi.

Differentsial diagnostikasi

O’tkir pankreatitni birinchi navbatda me’da va o’n ikki barmoqli ichakning teshilgan yarasi bilan differentsial diagnostika qilish kerak. Teshilgan yara uchun bemorning navqiron yoshi, anamnezida yaraning bo’lishi, «xanjar bilan urgandek» og’riq, qusishning yo’qligi, «taxtasimon» qorin kabi xos belgilar tafovutlashga yordam beradi. Perkussiya qilganda jigar to’mtoqligining yo’qolishi va diafragma gumbazi ostida rentgenologik tekshiruvda aniqlanadigan o’roqsimon ozod havo borligi xos bo’ladi. O’tkir pankreatit odatda, o’t-tosh kasalligi bo’lgan va yog’ almashuvi buzilgan yoshi ulg’aygan odamlarda ko’proq uchraydi. O’tkir pankreatit uchun og’riqning belbog’simon bo’lishi, uning o’ziga xos irradiatsiyasi, uzluksiz qayt qilish, «mushak himoyasi» simptomining aniqlanmasligi, qorinning kepchishi, leykotsitoz, giperenzimemiya va diastazuriyalar xos bo’ladi.

O’tkir xoletsistit va o’t sanchig’i xurujlari o’tkir pankreatit bilan bir qator umumiy simptomlarga ega (to’satdan boshlanishi, o’tkir og’riq, og’riq irradiatsiyasi, peristaltikaning susayishi va b.) Biroq, o’tkir xoletsistit uchun og’riqning o’ng qovurg’alar ostida joylashuvi, mushak himoyasi simptomi paypaslash vaqtida kattalashgan va og’riydigan o’t pufagi yoki o’ng qovurg’alar ostida infiltrat aniqlanadi, qon va siydikda diastaza ko’rsatkichlari normal. Ko’pincha o’tkir pankreatit o’t-tosh kasalligi zamirida rivojlanadi (xoletsistopankreatit).

O’tkir pankreatit bilan o’tkir mexanik ichak tutilishi orasida differentsial diagnoz quyidagi belgilar asosida o’tkaziladi: o’tkir pankreatitda og’riq doimiy bo’ladi va peristaltikaning susayishi yoki butunlay yo’qolishi bilan o’tadi, og’riq qorinning yuqori va o’rta qismlarida bo’ladi. Aksincha, ichakning o’tkir tutilib qolishida og’riqlar qorinning barcha joyida to’lqinsimon bo’ladi; kasallikning dastlabki davrida peristaltika kuchli. Siydik va qonda me’da osti bezi fermentlari miqdorining yuqoriligi o’tkir pankreatit diagnozini tasdiqlaydi.

O’tkir appenditsit ham, ba’zan o’tkir pankreatit kabi, aksariyat epigastral sohada og’riqdan boshlanadi. Biroq appenditsitda epigastral sohada og’riq qisqa fursat bo’ladi, 3-4 soat o’tgach og’riq o’ng yonbosh sohasiga o’tadi, qorin devorining taranglashuvi va rivojlanayotgan mahalliy peritonitning boshqa simptomlari bilan birga uchraydi. Siydik va qondagi diastazani tekshirish bu ikkala kasallik o’rtasida uzil-kesil differentsial diagnoz o’tkazishga imkon beradi.

Diagnostikasi

O’tkir pankreatit diagnozini qo’yishda anamnez ma’lumotlari (ko’p ovqat eyish va spirtli ichimlik ichish, shikastlar va boshqalar), qorinning yuqori bo’limida ko’pincha og’ir aylanib tutadigan kuchli og’riq, uning taxikardiya va arterial bosimning pasayishi bilan o’tishi asos bo’lib xizmat qiladi. Peritonit rivojlangunga qadar qorin yumshoqligicha qoladi, biroq ko’tarilgan bo’ladi, peristaltika bo’lmaydi. Ba’zan Meyo-Robson simptomi musbat bo’ladi.

O’tkir pankreatitda laparoskopik tekshiruvlar bu kasallikni shoshilinch diagnostika qilishning eng qimmatli usullaridan biri hisoblanadi. O’tkir pankreatitda laparoskopiya o’tkir pankreatit formasini aniqlashda, pankreonekrozning patobiokimyoviy turini bilishda yordam beradi, pankreatogen peritonit, qo’shilib keladigan kasalliklarni (destruktiv xoletsistit) aniqlashga imkon beradi.

Laparoskopik tekshirishga ko’rsatmalar quyidagicha: klinik manzaraning noaniqligi, pankreatit va qorin bo’shlig’ining boshqa o’tkir kasalliklari o’rtasida differentsial diagnostika qilish zarurligidir. O’tkir pankreatitning klinik belgilari aniq bo’lganda laparoskopiya kasallikning formasini aniqlash va davo muolajalarini bajarish uchun qilinadi. Laparoskopiyani qorin bo’shlig’ida operatsiya o’tkazilgan, shuningdek katta ventral churralari bo’lgan bemorlarda qo’llanilishi mumkin emas.

So’nggi yillarda kompyuter tomografiya (KT) va ultratovush yordamida tekshirish eng ko’p axborot beradigan usullar bo’lib qoldi, ular me’da osti bezi o’lchamlarini, strukturasining bir xil emasligini, patologik jarayon darajasini aniqlab beradigan usullardan hisoblanadi

Qorin aortasi tarmoqlarini selektiv va superselektiv angiografiya qilish usullarini klinikaga joriy qilish me’da osti bezi kasalliklarining diagnostikasini birmuncha yaxshiladi. Angiografik tekshirish o’tkir pankreatitda paydo bo’ladigan me’da osti bezi angioarxitektonikasiga hos o’zgarishlarni aniqlashga imkon beradi.

O’tkir pankreatitning hamma angiografik simptomlarini uch guruhga
bo’lish mumkin:

  1. me’da osti bezi arterial o’zanidagi o’zgarishlar;
  2. me’da osti bezidagi gemotsirkulyatsiya buzilishi;
  3. me’da osti bezini o’rab turgan tomirlardagi va qorin aortasi havzasi tomirlaridagi o’zgarishlar.

O’tkir pankreatitda me’da osti bezi arterial o’zanidagi o’zgarishlar arteriya bo’shlig’i kengayishi, surilishi, uzayishi va to’g’rilanishi, konturlarining noaniqligi (chaplashib ketganligi), shaklining o’zgarishi va torayishi, betartib joylashuvi, ayrim tomirlarning uzilishi, shuningdek tomir devoridagi nuqsonlardan iborat.

Rentgenologik tekshiruvda o’tkir pankreatitning bilvosita belgilari aniqlanadi. Obzor rentgenogrammada me’daning kengayganligi, unda suyuqlik borligi aniqlanadi. Odatda o’n ikki barmoqli ichak qovuzlog’i kengaygan, parez holatida bo’ladi.

Ba’zan o’tkir pankreatit belgilari qorin bo’shlig’idan transparietal punktsiya yordamida ekssudat olish, me’da osti bezini asbob-uskunalar bilan paypaslash, o’t pufagini transparietal punktsiyasi va drenaj qilish kabi maxsus diagnostik muolajalar vositasida aniqlanishi mumkin. Ba’zan o’tkir pankreatit belgilari qorin bo’shlig’idan transparietal punktsiya yordamida ekssudat olish, me’da osti bezini asbob-uskunalar bilan paypaslash, o’t pufagini transparietal punktsiyasi va drenaj qilish kabi maxsus diagnostik muolajalar vositasida aniqlanishi mumkin. 

Davolash

O’kir pankreatitni patogenetik davolash, ya’ni asosiy davo tadbirlari patogenez kontseptsiyasiga muvofiq kelishi kerak.

Ferment toksemiyaga qarshi kurashish uchun quyidagilardan foydalaniladi:

  1. me’da suyuqligini aspiratsiya qilish va me’dani sodali sovuq eritma bilan yuvish (me’da suyuqligidagi xlorid kislota pankreatik sekretsiya stimulyatori hisoblanadi). Oddi sfinkteridagi spazmni yo’qotish uchun atropin yuborish, me’da osti bezi gipotermiyasi, 4-5 kungacha tsitostatiklar yuborish (5- ftoruratsil, ftorafur va boshqa pankreatik fermentlar ishlanishini to’xtatadi) bez tashqi sekretor funktsiyasini pasaytiradi;
  2. spazmolitiklar yuborib ishlab chiqarilgan fermentlarning normal evakuatsiyasini ta’minlash;
  3. qon o’zaniga yoki qorin bo’shlig’iga tushgan fermentlarni yo’qotish; ko’krak limfatik yo’lini limfosorbtsiya bilan drenaj qilish, diurez stimulyatsiyasi; qorin bo’shlig’ini drenajlash;
  4. fermentlarni proteazlar ingibitorlari bilan (kontrikal, gordoks, tsalol va boshqa) aktivsizlantirish.

Og’riqni yo’qotish yoki kamaytirish uchun analgetiklar va spazmolitiklar (no-shpa, papaverin, platifillin) qo’llanilishi zarur. Peridural blokada (orqa miya peridural bo’shlig’ini anestetiklar yuborib kateterlash) yaxshi samara beradi.

Suv-elektrolit muvozanatini (balansi) idora qilish, yurak faoliyatini normaga solish va toksikozni pasaytirish maqsadida 5-10% li glyukoza eritmalari, poliion eritmalar, poliglyukin, plazma, qo’llanilishi tayinlanadi. Kaliy preparatlari, yurak glikozidlari ko’rsatmalar bo’yicha tayinlanadi.

Qonning reologik xususiyatlarini yaxshilash va tomir ichida qon ivishini profilaktika qilish uchun har 4 soatda reopoliglyukin va geparin (5000 TB) qo’llaniladi.

Antiferment muolaja. Proteazalar ingibitorlari bilan davolash. 1953 yilda Frea o’tkir pankreatitni davolash uchun birinchi marta kallikrein inaktivatori – trasilolni qo’llagan. Hozirgi vaqtda boshqa ingibitorlar: kontrikal, gordoks, pantripin, iniprol, zimofen va boshqalar keng qo’llanilyapti. Ingibitorlar ko’p yil qo’llanilishiga qaramay, ularning ta’sir mexanizmi, fazalari, qo’shimcha ta’siri to’g’risida yagona fikr yo’q. Ko’p sonli tekshirishlarda proteazalarning ingibitorlari pankreonekrozda ro’y-rost terapevtik samara berishi, zarbali dozalari bilan qo’shma davolash esa pankreatogen toksemik asoratlardan o’limni birmuncha pasaytirishi aniqlangan. Preparatni oddiy usullarda (mushak orasiga va venaga) yuborish me’da osti bezida va qorin bo’shlig’ida antiferment preparatlarning yuqori kontsentratsiyasini ta’minlay olmaydi. Bunga preparatlarni qo’shma usulda: venaga, regionar – arteriyaga, qorin pardasi ichiga, qorin pardasi orqasiga yuborilganda muvaffaq bo’linadi. Proteaza ingibitorlarining yuqori mahaliy kontsentratsiyasi aktiv tripsinogenni bloklab qo’yish, periatsinar bo’shliqda tripsinning aktivsizlanishi va proteoliz regionar jarayonlarini to’xtatib qo’yishni, kininogenez va fibrinolizni ta’minlaydi.

Tsitostatiklar bilan davolash. Oqsil sinteziga atsinoz xujayralari bilan ta’sir qilib tsitostatiklar (5-ftoruratsil, ftorafur) me’da osti bezi ekzokrin funktsiyasini to’xtatish 70-yillarning II yarmida pankreonekrozda qo’llanilgan. 5-ftoruratsil 500 ml fiziologik eritmada suyultirilib, sutkasiga bir marta 2-3 kun mobaynida 250-300 mg dozada yuboriladi. Preparat qorin aortasiga selektiv yuborilganda davolash anchayin ta’sirchan bo’ladi. Kasallikning kechikkan muddatlarida tsitostatiklarning davolash ta’sirchanligi juda ozligini ta’kidlab o’tish zarur.

Detoksikatsiya. Pankreatogen toksemiya kasallikning birinchi davrida rivojlanadi. Agar bu davrda detoksikatsiya o’tkazilmasa, bemor ahvoli jiddiylashadi, ingibitor to’siq mexanizmlar izdan chiqadi, mahalliy patologik jarayon buziladi va uning avj olishi mikrotsirkulyatsiya buzilishi va qon tomir ichida qon ivishi sindromi ta’siri ostida sodir bo’ladi. O’z vaqtida o’tkazilgan detoksikatsion muolajagina patologik jarayonning bundan keyingi rivojini to’xtatadi.

Detoksikatsiyaning ta’sirchan usullaridan biri infuzion muolajani organizmni suyuqlik bilan to’yintirish (gemodilyutsiya) va diurezni kuchaytirish bilan qo’shib olib borishdan iborat. Gemodilyutsiya va kuchaytirilgan diurez printsiplari oddiy, hamma e’tirof qilgan tamoyildir. Diurez soatiga 25 ml dan pasayib ketganda kuchaytirilgan diurez tayinlanadi.

Ko’krak limfatik yo’lini tashqariga drenaj qilish. O’tkir pankreatitni davolash uchun bu usulni qo’llanish patogenetik asoslangan. Pankreonekrozda jigar interstitsial bo’shliqlari shishishi va kompressiyasi, shuningdek mikrotsirkulyator buzilishlar sababli limfaga me’da osti bezi fermentlari va autoliz mahsulotlari ko’p o’ta boshlaydi, bunda uning toksinligi keskin ortadi. Limfaning toksikligi darajasi me’da osti bezi zararlanishining og’ir-engilligiga bog’liq. Limfaning tashqariga chiqarilish jarayonida, asosan dastlabki 2-3 sutka ichida uning toksikligi kamayadi. Bu davrda limfa bilan birga autoagressiv fermentlarning kattagina miqdori – lipaza va tripsin chiqariladi. Ayniqsa yog’li nekrozda tashqi limfa drenaji ro’y-rost detoksikatsion natija beradi. Limfa bilan birga oqsillar, elektrolitlar yuqotilishi – limfa oqib ketishining salbiy tomoni
hisoblanadi.

So’nggi yillarda klinik amaliyotga aktiv detoksikatsiya usullari: limfosorbtsiya (R. Panchenko, 1982) va gemosorbtsiya (Yu.M. Lopuxin, 1975) jadallik bilan joriy qilindi. Sorbentlar bilan tozalangan limfa reinfuziyasi tashqi drenajlar usulining keyingi rivoji bo’lib hisoblanadi. Limfosorbtsiyaga amalda monelik qiladgan hollar yo’q, biroq uni qo’llanish limforeya yuqori bo’lganda yaxshi natija beradi.

Pankreonekrozda gemosorbtsiya og’ir endotoksikozda, pankreatogen shok hodisalarida va jigar-buyrak etishmovchiligida rivojlanadigan intoksikatsion psixozlarda qo’llanilishi kerak.

Og’ir pankreatik endotoksikozda plazmoferez o’tqazishda yuqori davo natijasi olingan (A.M. Sazonov, 1984). Bu usulda asbob-uskuna yordamida limfa suyuqligi xaydalib (1-1,5 l gacha) donor plazmasi va albumin bilan aralashtiriladi. Plazmoferezning davo ta’siri plazma bilan birga ekzogen va endogen toksinlarni chiqarishdan iborat. Tozalangan limfa organizmga qaytadan quyiladi.

Laparoskopik drenajlash va qorin bo’shliq perfuziyasi. Pankreatogen peritonit jadal kechadi, tez oshib boradigan intoksikatsiya, parenximatoz a’zolar distrofiyasi, gemodinamikaning og’ir buzilishini keltirib chiqaradi.

Peritonitga qarshi kurashning ta’sirchan chorasi ekssudatni aktiv chiqarish, qorin bo’shlig’iga antiferment preparatlar, antibiotiklar yuborish hisoblanadi. Shu maqsadda pankreonekrozni eng ta’sirchan va bezarar davolash usuli qorin
bo’shlig’ini laparoskopik drenajlash, ayni vaqtda ekssudatni bartaraf etish va qorin bo’shlig’iga peritoneal dializ o’rnatish va qo’llash hisoblanadi.

Pankreatogen peritonitni laparoskopiya usuli bilan davolash ikki bosqichdan – diagnostik va davolash bosqichidan iborat bo’ladi. Diagnostik bosqichda pankreatit turi, peritonitning bor yoki yo’qligi aniqlanadi. Gemorragik ekssudat, steatonekroz dog’lari va aseptik pankreatogen peritonit belgilari ikkinchi bosqich – qorin bo’shlig’ini qorin ichi perfuziyasi yoki infuziyasi o’tqazish maqsadida drenajlash uchun asosiy ko’rsatma hisoblanadi.

Arteriya ichi regionar infuzion muolaja (RIM). Bu usulni o’tkazishga asosiy ko’rsatma pankreonekroz kechishining avj olishi, peritonit va toksemik  asoratlardir. RIM ni o’tkazish uchun ishlatiladigan preparatlar aralashmasining tarkibi: kontrikal – 60000 TB, geparin – 2000 TB, reopoliglyukin – 400 mg, nikotinat kislota – 20 ml, novokain – 2,5 g, izotonik natriy xlorid eritmasi yoki Ringer-Lokk eritmasi – 1000 ml umumiy hajmgacha.

Buning uchun, kateter rentgentelevizion moslama nazorati ostida o’rnatiladi. RIM ning asosiy davo vazifasi proteoliz va kininogenez jarayonlarini to’xtatish, qon mikrotsirkulyatsiyasining lokal va sistem o’zgarishlarini davolash, shuningdek markaziy gemodinamika buzilishlarini bartaraf qilishdan iborat. Shunga ko’ra RIM pankreatogen shokni davolashda, pankreonekroz va fermentativ peritonit rivojlanishining oldini olishda asosiy usullardan biri hisoblanadi.

Me’da osti bezining lokal gipotermiyasi. O’tkir pankreatitni davolash bo’yicha tadbirlar kompleksiga me’da osti bezini qorin devori, me’da, yo’g’on ichak orqali sovutish yo’li bilan gipotermiya holatini yuzaga keltiradilar. Bunda haroratni anchagina pasaytirish bez to’qimasida modda almashinuvi jarayonlarini susaytiradi, uning fermentativ funktsiyasini va proteolitik fermentlar aktivligini kamaytiradi.

Bevosita lokal gipotermiyani operatsiyadan keyingi davrda me’da osti beziga operatsiya vaqtida kiritilgan maxsus zond yordamida bajariladi. Bezda asosiy operatsiya (rezektsiya, drenajlash, omentopeksiya, abdominizatsiya va b.) o’tkazilgandan keyin unga ikki bo’shliqli naycha bilan ulangan maxsus tayyorlangan lateks ballon qo’yiladi, uni chap qovurg’alar ostidagi kesma orqali tashqariga chiqariladi.

Me’da osti bezini 2-4 soatdan kuniga 3 marta muntazam sovutiladi. Ko’pgina olimlar e’tibor bergan bu usulning afzalligi – me’da osti bezini umumiy yoki lokal gipotermiya holatini chaqirishdan iborat deb hisoblaydilar.

Ko’pgina olimlar e’tibor bergan bu usulning afzalligi – me’da osti bezini umumiy yoki lokal gipotermiya holatini chaqirishdan iborat deb hisoblaydilar. Biroq, ular gipotermiyani amalga oshirish uchun maxsus xirurgik operatsiya o’tqazishni tavsiya qilmaydilar.

O’tkir pankreatitni xirurgik davolash. O’tkir pankreatit quyidagicha xirurgik davo qilinadi:

  1. o’tkir pankreatit, uning destruktiv formalari; xoletsistit bilan birga uchraganda;
  2. 36-48 soat mobaynida konservativ davolash naf bermaganda;
  3. qorin bo’shlig’ini laparoskopik drenaj qilib bo’lmaydigan pankreatogen peritonitda;
  4. o’tkir pankreatit asoratlarida; charvi xaltasi abstsessi, qorin pardasi orqasidagi kletchatka flegmonasida.

O’tkir pankreatitning destruktiv formalarini aniqlashda va davolashda laparoskopiyaning ahamiyati katta, o’ning yordamida diagnozni aniqlash, o’t chiqaruv yo’llari gipertenziyasini aniqlash va laparoskop nazorati ostida teri orqali xoletsistostomiya o’tkazish, biroq eng muhimi – qorin bo’shlig’ini suyuqlik aspiratsiyasi uchun drenajlash (ferment toksemiyani kamaytirish),
qorin bo’shlig’ini antibiotiklar va proteaza ingibitorlari bilan yuvish mumkin.

O’tkir pankreatitni davolash kasallikning davriga asoslanadi. Kasallikning fermentativ davrida bemorlarga bazis, antisekretor, detoksikatsion muolaja, immunostimulyatsiya, antibakterial davolash olib boriladi. Me’da osti bezidagi destruktiv jarayonga nisbatan kasallikning fermentativ davrida davolash o’ziga xos xususiyatlariga egadir. O’tkir shishli pankreatitda davolash bazis va antisekretor muolajadan iborat bo’ladi.

Kichik o’choqli pankreonekrozda konservativ muolaja quyidagilardan iborat:

  1. Oshqozon osti bezi faoliyatini bosish (ochlik, mahaliy gipotermiya, oshqozon zondlash va doimiy aspiratsiya, antisekretor muolaja – oktreotid, sandostatin).
  2. Detoksikatsiya (plazmaferez; ko’rsatmalarga asosan qorin bo’shlig’ini laparoskopik drenajlash; infuzion muolaja va diurezni kuchaytirish).
  3. Antifermentativ muolaja – kontrikal, gordoks, trasilol.
  4. Og’riqni oldini olish (spazmolitiklar, analgetiklar, novokain blokadalar).

Katta o’choqli pankreonekrozda bemorlarga antisekretor, detoksikatsion, antioksidant, antigipoksant, antiferment muolaja o’tqiziladi. Agar bemor kech murojaat qilsa, katta o’choqli pankreonekrozda antisekretor muolaja o’tkazilmaydi, chunki pankreonekroz rivojlanib bo’lgan va bu holatda me’da osti bezi faoliyatini bosishdan foyda yo’q.

O’tkir destruktiv pankreatitni reaktiv davrida davolash quydagilardan iborat: enteral zondli oziqlantirish, yuqori kaloriyalik parhez; ichakning normal florasini tiklash; yiringli asoratlarni oldini olish (antibiotiklar, immunokorrektsiya); antioksidant va antigipoksantlar.

O’tkir destruktiv pankreatit septik turida bemorlarga operativ davolanish ko’rsatilgan. O’tkir pankreatitni xirurgik davolashda operatsiyalarning quyidagi turlari qo’llaniladi:

  1. charvi xaltasini drenajlash,
  2. me’da osti bezi dum qismi va tanasini rezektsiya qilish,
  3. pankreatektomiya.

Bizning mamlakatimizda yopiq operatsiyalar – charvi xaltasini drenaj qilib, peritoneal perfuziya, omentopankreatopeksiya, me’da osti bezi oldingi yuzasini katta charvi to’plami bilan o’rash ko’proq tarqalgan. Omentopankreatopeksiya jarayonning chegaralanishiga, me’da osti bezida qon ta’minotini yaxshilanishiga imkon beradi, nekroz bo’lgan qismlarning bitishini tezlashadi. Bu usul yog’li pankreonekrozning mayda va yirik o’choqli yakka formalarida qo’llanilishi kerak.

Katta va total nekrozlarda yiringli-septik asoratlarning oldini olish uchun erta o’tqaziladigan radikal operatsiyalar: sekvestrektomiya, nekrektomiya, bez rezektsiyasi, pankreatektomiya eng istiqbolli hisoblanadi. Keyingi ikkita operatsiyani aktiv kompleks davolash natija bermagan nekrotik jarayon esa tez avj olib borayotgan bemorlarda o’tkazilgani ma’qulroq bo’ladi.

Sekvestrektomiya – nekrozga uchragan bez qismini jonsizlangan to’qima chegarasida olib tashlash – o’tmas yo’l, digitoklaziya bilan bajarilishi mumkin va bunda qon oqmaydi.

Nekrektomiya – nekrozlangan bez qismini qon bilan ta’minlanadigan to’qimalar chegarasida olib tashlash – o’tkir yo’l bilan bajariladi; bez to’qimalari nekroz chegarasi bo’ylab kesiladi va qonab turgan tomirlar qunt bilan tikiladi.

Me’da osti bezi rezektsiyasi – a’zoning bir qismini bezning o’zgarmagan to’qimalari chegarasida ko’ndalangiga kesib olib tashlash, splenektomiya bilan o’tishi yoki o’tmasligi mumkin. Ko’pincha me’da osti bezining korporokaudal rezektsiyasi taloqni olib tashlash bilan birga bajariladi, chunki odatda qorin pardasi ortidagi infiltratsiya bilan o’tadigan pankreonekrozda taloq venasi trombozi bo’ladi. Bundan tashqari, taloqni saqlab qolish uning tomirli oyog’ini bez to’qimasidan ajratish qiyinligi operatsiyani mushkullashtiradi.

Radikal operatsiyalarda me’da osti bezi yuzasini va qorin bo’shlig’i bo’limlarini drenajlash aloxida ahamiyatga ega. Ko’pgina olimlarning tajribasi shuni ko’rsatadiki, operatsiya natijasi ko’p jihatdan ekssudatni yaxshi evakuatsiya qilishga va operatsiya qilingan joyni doimiy yuvib turishga bog’liq. Me’da osti bezi rezektsiyasidan keyin qorin bo’shlig’ida drenajlarni eng qulay joylashtirishni V.S. Zemskov taklif etgan.

Pankreonekrozda pankreatoduodenal rezektsiya nihoyatda kam qo’llaniladi. Uni sobiq Ittifoqda A.A. Shalimov (1979) o’n ikki barmoqli ichak devori destruktsiyasi bilan o’tgan total pankreonekrozli bemorlarda birinchi marta muvaffaqiyatli qo’llagan.

Pankreatit. Dejarden nuqtasi

Pankreatit. Meyo-Robson nuqtasi

Pankreatit. Shoffar soxasi

Pankreatit. Gubergrits nuqtasi

Pankreatit. Gubergrits soxasi

Pankreatit. Meyo-Robson soxasi

Kerte belgisi

Voskresenskiy belgisi